In het kader van onze expositie ‘De IJssel, de mooiste rivier van Nederland’ houdt Streekmuseum De Roode Tooren te Doesburg, bij voldoende belangstelling, weer een serie bijzondere lezingen en een excursie. Belangstellenden kunnen zich hiervoor aanmelden.
De lezingen en excursie, met het bijbehorende onderwerp, vinden plaats op:
dinsdag 27 september, 20.00 uur: drs. Ferdinand van Hemmen, ‘De IJssel: heilbrenger, vijand en bondgenoot’;
dinsdag 17 oktober, 20.00 uur: Stichting De IJssellinie: ‘Het ontstaan en de aanleg van de IJssellinie ten tijde van de Koude Oorlog’;
zaterdag 28 oktober, vertrek 13.00 uur: Excursie naar het IJssellinie-complex te Olst met commando- en hospitaalbunker en het inlaatwerk in de IJssel;
dinsdag 7 november, aanvang 20.00 uur: drs. Karel Vlierman, ‘De IJssel, middeleeuwse scheepvaart en opgegraven schepen, waaronder de Kogge’;
dinsdag 28 november, aanvang 20.00 uur: drs. Jos Rademakers, ‘Natuurontwikkeling langs de IJssel’.
De avonden worden gehouden in ‘Het Meulenhuus’ in Doesburg. Het cursusgeld bedraagt voor leden 40 euro en voor niet-leden 50 euro. Het bijwonen van één avond is ook mogelijk: voor leden 12 euro en niet-leden 15 euro per avond. Een en ander is inclusief koffie of thee. Men ontvangt hiervoor een nota.
U kunt zich voor de cyclus aanmelden bij Streekmuseum De Roode Tooren, Roggestraat 9-13 te Doesburg, telefoon 0313-474265, mobiel 06-51329978 (Rinus Rabeling); of per email via info@deroodetooren.nl.
Informatie over de lezingen en de excursie
Dinsdag 27 september, 20.00 uur:
drs. Ferdinand van Hemmen, ‘De IJssel: heilbrenger, vijand en bondgenoot’
Door de tijd heen heeft de IJssel zich van alle kanten laten zien. Ze gaf magische bescherming, bood kansen om geld te verdienen, verschafte extra veiligheid in de verdediging van de vrijheid maar ze kon ook vreselijk huishouden, als dijken wegspoelden en het land onder water liep.
Landschapshistoricus Ferdinand van Hemmen vertelt in zijn lezing over de wonderlijke relatie tussen de mens en de IJssel. Verteld wordt over de magnetische kracht die de rivier meer dan 1000 jaar geleden uitoefende op de mens, de opkomst van Doesburg en andere steden langs de IJssel, de verering van de rivier als goddelijke kracht, de wijze waarop de IJssel werd beteugeld om gebruik te kunnen maken van haar vruchtbare sediment en de karakterverandering van de rivier door de grootschalige bedijkingen.
Uitgelegd wordt dat de IJssel steeds meer haar schaduwkant toonde, gewelddadiger werd. Een ondeugd, die als een geschenk uit de hemel kwam als Spaanse of Franse legers moesten worden gestuit in hun opmars. Tenslotte lukte het de IJssel milder te stemmen; de mens had geleerd van zijn fouten en gaf haar meer ruimte. Maar de geschiedenis van de relatie mens en IJssel laat zien dat alles betrekkelijk is…
Dinsdag 17 oktober, 20.00 uur:
lezing door Stichting De IJssellinie, ‘De Gelderse IJssel vormde de ruggengraat van de IJssellinie’
De IJssellinie was een militaire verdedigingslinie die tussen 1951 en 1954 langs de IJssel gebouwd werd om Nederland door middel van inundatie (het onder water zetten van land) te beschermen tegen een landinvasie. Hoewel de IJssel meerdere malen cruciaal bleek bij de verdediging van Nederland, in het bijzonder tijdens het Rampjaar (1672) en de Duitse aanval op Nederland in 1940, werd pas tijdens de Koude Oorlog besloten tot de bouw van een samenhangende verdedigingslinie.
Nederland vreesde na de Tweede Wereldoorlog een Russische landaanval omdat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hun strijdmachten fors ingekrompen hadden en de Verenigde Staten zich afwachtend opstelden tegenover Russische agressie.
De hoofdgedachte was dat door het volledig afdammen van de Waal en de Neder-Rijn al het water dat normaliter door die rivieren werd afgevoerd, de IJssel werd ingedrongen, die hierdoor niet alleen buiten zijn oevers zou treden, maar zelfs buiten zijn winterdijken. Hierdoor zou een gedeelte van Nederland, een strook met een breedte van 3 tot 15 kilometer van ongeveer IJsselmuiden ten noorden van Zwolle tot en met de Ooijpolder ten oosten van Nijmegen, geïnundeerd worden. Ook een fors deel van Duitsland zou bij grote waterafvoer onderlopen.
Hierbij zou, zoals bij inundaties gebruikelijk, sprake zijn van een zorgvuldig
gecontroleerd waterpeil: het water moest zo hoog zijn dat vijandelijke troepen niet meer over land zouden kunnen oprukken, maar niet zo hoog dat zij dat per (groter) schip zouden kunnen doen. Ook in Doesburg en omgeving werden een aantal voorzieningen getroffen in het kader van deze IJssellinie.
Aan de IJssellinie werd zo weinig mogelijk ruchtbaarheid gegeven. De stuwen waren enigszins gecamoufleerd, doch vanaf de rivier uiteraard normaal zichtbaar. De belangstelling van de zijde van de bevolking leek echter gering, getuige reeds het feit dat de algemene bekendheid van deze waterlinie aanmerkelijk kleiner is dan die van de Hollandse Waterlinie. Rusland en ook Radio Moskou bleken echter, gezien uitlatingen in meerdere uitzendingen, wel op de hoogte van het bestaan ervan.
Zaterdag 28 oktober, vertrek 13.00 uur vanaf De Bleek, Koepoortwal:
excursie naar het bijzondere IJssellinie-complex aan de IJssel bij Olst
Onder deskundige begeleiding van medewerkers van de Stichting De IJssellinie bezoeken we het unieke complex aan de IJssel bij Olst met o.a. de commandobunker, de hospitaalbunker en het inlaatwerk De gedeeltelijk ingegraven hospitaalbunker werd gebouwd om als militair noodhospitaal in tijden van oorlog tijdelijke opvang te bieden aan gewonde soldaten. De ziekenzaal biedt ruimte aan 36 personen. Deze bunker uit 1955 is gerestaureerd en ingericht zoals het er in de jaren 50 uit zou hebben gezien.
Vanuit de commandobunker opereerde de commandant. De bunker werd in 1952 gebouwd met muren van 120 cm dik. Vanuit deze bunker lopen telefoonkabels naar alle kazematten en bunkers.
In 2005 is het inlaatwerk in de dijk in oorspronkelijke staat hersteld. Samen met andere voorzieningen was het in de jaren 50 aangelegd om de binnendijks gelegen landerijen te inunderen. De gids legt uit hoe met behulp van de segmentschijven het land gecontroleerd, in verschillende fasen, onder water gezet kon worden. U hoort onder meer tot welke fase men is gekomen ten tijde van de Cuba Crisis in 1962.
Dinsdag 7 november, aanvang 20.00 uur:
drs. Karel Vlierman, ‘De IJssel, middeleeuwse scheepvaart en opgegraven schepen waaronder de kogge’
Scheepvaart bestaat al sinds de prehistorie. Dat geldt zowel voor zeevaart als voor het varen op binnenwateren. Dat komt omdat mensen er veel belang bij hadden. Dat begon met de visserij. De prehistorische mens kon maar moeilijk overleven zonder te vissen.
Afgezien hiervan ontstond er ook al vroeg iets van interregionale handel. Tenslotte kon men niet overal dezelfde grondstoffen vinden of gewassen verbouwen. Hierdoor werd het vervoeren van goederen en mensen noodzakelijk. Dat bleek per schip in veel grotere hoeveelheden en met grotere snelheid te kunnen dan op willekeurig welke andere manier.
Aanvankelijk was er weinig verschil tussen de schepen die op zee of op de rivieren voeren. Primitieve bootjes waren vaak ondiep en konden dus prima een rivier bevaren. Sterker nog, ze waren beduidend beter geschikt voor een rivier dan voor de woelige zee. De simpele huidenboten waren niet of nauwelijks opgewassen tegen de elementen. Vaak bleven ze ook zo dicht mogelijk in de buurt van de kustlijn varen of werden ze ingezet voor de oversteek van korte stukken zee.
De Middeleeuwen worden doorgaans geplaatst tussen de jaren 500 en 1500 na Christus. Gedurende deze periode bleef de situatie in Europa grotendeels ongewijzigd. Diepere en grotere schepen gingen de zee op, terwijl er platbodems werden gebouwd om de rivieren te bevaren. De rivieren werden steeds belangrijker voor het handelsverkeer. Met name ook in de Hanzeperiode. In zijn lezing zal Karel Vlierman ingaan op de middeleeuwse scheepvaart op vooral de IJssel en de verschillende opgegraven schepen, zoals bij Arnhem, Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen. Vooral de opgraving van de kogge bij Kampen spreekt tot de verbeelding. Inmiddels is van deze kogge een replica gebouwd die ook enkele keren Doesburg heeft bezocht.
Onlangs heeft Karel Vlierman een uitgebreid promotieonderzoek over dit onderwerp afgerond.
Dinsdag 28 november, aanvang 20.00 uur:
drs. Jos Rademakers, ’Natuurontwikkeling langs de IJssel’
Langs de IJssel zijn relatief veel natuurwaarden uit vervlogen tijden bewaard gebleven, waaronder verlaten rivierarmen, kronkelwaarden met zandige ruggen en kwel gevoede geulen, bloemrijke oude dijken en restanten hardhoutooibossen. Dynamische riviernatuur van stromende nevengeulen, actieve zandbanken en afkalvende oevers is daarentegen slechts spaarzaam aanwezig. Enerzijds omdat de IJssel de afgelopen eeuwen te klein is geworden om haar hele dal nog te onderhouden. Anderzijds omdat nagenoeg de hele rivier is vastgelegd tussen stenen oevers en kribben.
Jos Rademakers heeft de afgelopen jaren gewerkt aan meerdere plannen om ook de IJssel weer in beweging te krijgen. Voor Natuurmonumenten heeft hij de plannen voor de Velperwaard en de Vaalwaard ontwikkeld. Voor het KRW-programma (Kader Richtlijn Water) heeft hij in 2016 negen nevengeulen ontworpen. Inmiddels zijn er hiervan acht aangelegd. Het wordt een boeiende presentatie over de vele nieuwe ontwikkelingen met o.a. ‘Ruimte voor de rivier’ maar ook op het gebied van flora en fauna.
Deze site wordt mede mogelijk gemaakt door de ‘Vrienden van DoesburgDirect.nl’. Dat zijn: Xycleservice, PlusFitDoesburg, Rootz, CarConcept, Delikasa, Koenen Echte Bakker, TimeOut Events, Restaurant De Liefde, Hillenaar Optiek, Gasthuiskerk Doesburg, Edelsmederij Tobias , Brasserie Het Zesde Zintuig, Partyboerderij De IJsselhoeve en Binkies en MKB Tele.com.
