Stad en Ambt Doesborgh en De Roode Tooren Doesburg houden op donderdag 18 december om 20.00 uur een bijzondere lezing. De lezing gaat over de periode van de Franse overheersing twee honderd jaar geleden. Emile Smit uit Tiel verzorgt de lezing die in Het Meulenhuus in de Bergstraat 48 in Doesburg wordt gehouden.
In Nederland is het in het algemeen makkelijk: in november 1813 werd ons land bevrijd van de Franse overheersing. De erfprins van Oranje keerde terug en werd als soeverein vorst ingehaald. Na korte tijd werd het land een koninkrijk met Willem I als koning.
Dat kan nu – 200 jaar na dato – gevierd worden en enigszins worden vergeleken met mei 1945. Nu gaat die laatste vergelijking al behoorlijk mank, maar feestvieren gaat voorbij aan de bloedige oorlog, die 1813-1814 ook aan ons land bracht.
De Fransen gingen er niet zomaar vandoor: zij boden nog flink tegenstand. In het westen van het land merkte men daar minder van, hoewel bijvoorbeeld in Woerden flink werd huisgehouden. In het oosten, waar de bevrijding werkelijk plaats vond door oprukkende Pruisische en Russische soldaten, sidderde de bevolking in november 1813 werkelijk van angst, omdat men de Fransen niet vertrouwde, maar evenzeer de ‘bevrijders’ vreesde.
De werkelijkheid zou inderdaad zo zijn, dat de angst gerechtvaardigd was. Om sommige plaatsen in Gelderland (Doesburg, Arnhem) werd echt gevochten. En waar de bevrijders vanaf eind november eenmaal waren, daar werd de bevolking dagelijks getroffen door hoge rekwisities van voedsel, drank en vervoermiddelen. Wie niet gehoorzaamde, liep acuut gevaar.
In het bevrijde gebied lagen ook de voormalige Kleefse enclaves Huissen, Zevenaar, Duiven en Wehl. Het grootste deel van deze plaatsen was in 1808 Nederlands geworden en ook na de bevrijding op 23 november (de Liemers) en 30 november (Huissen) ging men er van uit, dat ze deel zouden uitmaken van het Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden. Begin december 1813 kregen ook deze plaatsen hun deel van de lasten door de soldaten te dragen. Intensief stonden de bestuurders in contact met de waarnemend prefect in Arnhem.
Op 16 december werden de burgemeesters verrast door een aankondiging van de Pruisische Landrat Fettich. Hij zou de volgende morgen namens de koning van Pruisen de enclaves weer in bezit nemen. En zo geschiedde. Daarmee begon een nieuwe periode van onzekerheid met nu de nodige chicanes van de Pruisen. Pas op 1 juni 1816 werd het gebied weer Nederlands en kon men zich werkelijk bevrijd voelen.
De lezing in Doesburg gaat eerst in op de situatie in de Franse tijd (1810-1813). Daarin komen de wetgevende maatregelen van Napoleon aan bod, gevolgd door een beeld van de ondergang van de Franse avonturier. Vervolgens zal worden bezien, wat er te weten is over de bijna drie weken Nederlands bestuur in 1813 en daarna de Pruisische machtsovername met zijn consequenties. In 2016 zullen de Kleefse enclaves 200 jaar Nederlands zijn en het verhaal van 1816 past beter in die tijd.