Expositie ‘Doesburg en de stoomtram, 1881-1957’ bij De Roode Tooren

In het Streekmuseum De Roode Tooren is een expositie over de stoomtram in Doesburg. Deze expositie laat de rol van de stoomtram in oude tijden zien. De expositie is tot en met 25 februari 2017 te zien en is gratis te bezoeken.

Het eerste deel van de stoomtramlijn Doetinchem –Doesburg-Dieren werd geopend op 25 juni 1881. Hiermee was de Geldersche Stoomtramweg Maatschappij (GSM) een van de pioniers van de stoomtram in Nederland. De eerste stoomtramlijn in Nederland was namelijk twee jaar eerder geopend tussen Den Haag en Scheveningen. De tram voorzag in een duidelijke behoefte.

Al in 1882 werd de lijn doorgetrokken tot Terborg en in 1887 werd de lijn via Rheden verlengd naar Velp, waar men kon overstappen op de paardentram naar Arnhem. Op 1 mei 1903 werd de tramlijn verlengd tot Isselburg-Anholt in Duitsland.

Opkomend wegvervoer
Rond 1920 was de grote bloeiperiode van de stoomtram. Het is jarenlang een zeer goed renderende lijn geweest met aansluiting op het tramwegnet van Arnhem, een haven aan de IJssel in Doesburg, aansluitingen naar de ijzergieterijen langs de Oude IJssel, vervoer naar de veemarkt in Doetinchem en een aansluiting op het Duitse spoorwegnet in Isselburg. Dagelijks reed er een groot aantal stop- en sneltrams in de reizigersdienst. Ten behoeve van de goederendienst reden voor het wagenladingenvervoer de normale goederentrams, aangevuld met snelgoederentrams voor het stukgoederenvervoer.

In de jaren daarna ontstond er veel concurrentie van het opkomende wegvervoer. De trammaatschappij ging deze concurrentie aan door vanaf 1923 zelf ook vrachtauto’s en autobussen in te zetten. De laatste reizigerstram reed op 15 mei 1949.

Hummelo
Het trambedrijf werd steeds verder ingekrompen, zodat in 1954 slechts het traject Doetinchem -Doesburg haven en twee aansluitende lijnen naar Wijnbergen en Hummelo over waren gebleven. In 1956 en in 1957 heeft in de zomermaanden nog een historische tram gereden tussen Doetinchem en Doesburg, maar na 2 september 1957 was het definitief afgelopen met de tram in de Achterhoek.

Het grootste knelpunt voor de tram was de schipbrug over de IJssel bij Doesburg, die voor de scheepvaart telkens uit elkaar moest worden genomen en dan weer samengevoegd. Ontsporingen waren op zich zeldzaam, maar bij te lage waterstand lag de brug erg hol; bij hoog water was de brug veel te bol; in beide gevallen was tramverkeer niet mogelijk.

IJsgang
Bij ijsgang werden de brugdelen uit elkaar gevaren, zodat de passagiers ook te voet de rivier over moesten steken. Er was al een schipbrug rond 1600. Bij de aanleg van de tramlijn werd de brug van 1782 van rails voorzien en verzwaard.

De expositie ‘Doesburg en de stoomtram, 1881-1957’ geeft een beeld van een van de eerste stoomtramlijnen in ons land. De goederentramlijn Doesburg-Doetinchem is zelfs de lijn die in ons land het langste in exploitatie is gebleven. De aanleg van de tramverbinding zorgde voor ontsluiting van de Achterhoek en mag in die tijd zeker grensverleggend worden genoemd. Zelfs de schipbrug over de IJssel bij Doesburg kon door de tram worden bereden. Personen- en goederenvervoer zorgden er mede voor dat de regio werd ontsloten.

Filmbeelden
De expositie geeft een beeld van diverse facetten van de stoomtram in Doesburg: o.a.de eerste aanleg, de perikelen in de gemeenteraad, het reizigers- en goederenvervoer, de bekende schipbrug als ‘obstakel’, de diverse ongevallen in de loop der jaren, het trampersoneel, maar vooral ook het afscheid in 1957. Voorts zijn er diverse objecten van de voormalige tramlijn Dieren-Doesburg-Doetinchem, modellen op schaal en oude filmbeelden te zien. Tevens is er een uitgebreide syllabus (28 pagina’s) beschikbaar.

Deze site wordt mede mogelijk gemaakt door de ‘Vrienden van DoesburgDirect.nl’. Dat zijn Xycleservice, PlusFitDoesburg, Rootz, CarConcept, Delikasa, Koenen Echte Bakker, TimeOut Events, LekkerszenZo, Restaurant De Liefde, Hillenaar Optiek, Gasthuiskerk Doesburg, La Boucherie, Stadshotel Doesburg en Edelsmederij Tobias.